NIK: Opieka paliatywna i hospicyjna w opłakanym stanie. Jak ten problem chcą rozwiązać politycy? [ANALIZA PROGRAMÓW]
Autor Michalina Kobla - 19 Września 2019
NIK opublikowała 18 września specjalną analizę, poświęconą opiece paliatywnej oraz hospicyjnej zapewnianej potrzebującym jej osobom. Jak wynika z raportu, kondycja pomocy niesionej pacjentom w tym zakresie jest w naprawdę opłakanym stanie. Sprawdziliśmy więc, co w swoich przedwyborczych programach proponują w tej kwestii największe komitety.
NIK (Najwyższa Izba Kontroli) udostępniła na swej stronie internetowej specjalny raport pod tytułem: "Zdążyć z pomocą". Zajęto się w nim analizą zapewnianej w Polsce opieki paliatywnej oraz hospicyjnej. Głównym problemem w tym zakresie jest fakt, iż nie wszyscy potrzebujący otrzymują wymaganą pomoc. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy jest wąska lista chorób, które kwalifikują się do podobnej opieki. Dziś przyznawana jest bowiem głównie pacjentom onkologicznym. Poza tym dostępność tego rodzaju usług jest bardzo uboga szczególnie na wsiach, a wprowadzone przez NFZ limity w finansowaniu nie pozwalają na objęcie pomocą szerszej grupy pacjentów.
Eksperci NIK zaznaczają, że wzrosty nakładów na opiekę paliatywną i hospicyjną zwiększyły się. Nie oznacza to jednak, że finansowanie jest wystarczające. Poza tym specjaliści nazwali działania na rzecz poprawienia standardów "nieskoordynowanymi i fragmentarycznymi". W raporcie czytamy:
"NIK ocenia, że system opieki paliatywnej i hospicyjnej nie zapewnia dostępu do odpowiedniej jakości świadczeń wszystkim pacjentom, którzy potrzebują takiej opieki. Przede wszystkim lista chorób kwalifikujących do niej jest wąska. Obowiązujące w Polsce w okresie objętym kontrolą prawo umożliwiało dostęp do opieki paliatywnej głównie pacjentom z chorobami onkologicznymi. Stanowią oni blisko 90 proc. pacjentów objętych tą opieką. NIK zauważa, że corocznie 45 tys. pacjentów umiera ze zdiagnozowanymi chorobami nienowotworowymi - na przykład cierpiących na niewydolność serca lub nerek, które to choroby nie kwalifikują do opieki paliatywnej i hospicyjnej."
Problemem jest także brak miejsc w hospicjach. Pomimo zwiększającej się w ostatnich latach liczby łóżek w opiece stacjonarnej, w 2018 roku w 10 województwach brakowało aż 443 miejsc do minimalnych standardów zalecanych przez Europejskie Towarzystwo Opieki Paliatywnej (80-100 łóżek na 1 mln mieszkańców). Specjaliści NIK zauważyli też ogromny rozdźwięk między liczbą miejsc przygotowanych dla mieszkańców miast i wsi. W raporcie czytamy:
"Na ograniczony dostęp do świadczeń opieki paliatywnej wpływ ma również to, że nie mogą być one finansowane przez NFZ ponad limit określony w kontrakcie, ponieważ przepisy przewidują taką możliwość jedynie w odniesieniu do świadczeń ratujących życie. Tymczasem świadczenia opieki paliatywnej, to świadczenia szczególne, gdyż nie są ukierunkowane na ratowanie życia, lecz na zapewnienie godnych warunków umierania. Ograniczenie to powoduje powstawanie kolejek do hospicjów i sprawia, że część pacjentów nie doczekuje takiej pomocy."
NIK przekazała, że minister zdrowia nie opracował strategii systemu opieki paliatywnej, przez co ta rozwija się nierównomiernie, a hospicja nie są pewne swej przyszłości. Nie określono też standardów, które mogłyby ujednolicić jakość pomocy niesionej pacjentom w różnych placówkach. Problem stanowi także niedobór personelu oraz zbyt mała liczba kontroli placówek. Dalej czytamy:
"NIK zauważa także, że Minister nie skorzystał z możliwości premiowania świadczeniodawców oferujących wyższą jakość usług. (...) Problemem jest również nieskoordynowanie opieki paliatywnej z opieką długoterminową oraz pomocą społeczną. W konsekwencji pacjenci lub ich opiekunowie, aby skorzystać z pomocy oferowanej przez państwo, muszą samodzielnie występować do kilku podmiotów - hospicjów, świadczeniodawców podstawowej opieki zdrowotnej i ośrodków pomocy społecznej. (...) Obowiązujące przepisy nie wymagały od hospicjów opracowywania tzw. indywidualnych planów opieki, rekomendowanych przez Radę Europy. Powinny być one tworzone przez zespół opieki paliatywnej wspólnie z chorym i jego rodziną oraz zawierać ich potrzeby i zadania dla zajmujących się chorym."
Warto zaznaczyć, że wzrost nakładów na opiekę paliatywną nie sprawił, że wszystkie hospicja mogły pokryć koszty swego funkcjonowania jedynie dzięki NFZ. Samo finansowanie wyniosło 668 mln zł w 2017 r. (wzrost z poziomu 414 mln zł w 2015 r.).
NIK ostrzega, a co na to politycy?
W ramach przedwyborczej analizy sprawdźmy, w jaki sposób poszczególne, największe komitety ogólnopolskie chcą radzić sobie z trudną sytuacją hospicjów. Jak się bowiem okazuje, żadna z partii nie poświęciła temu tematowi zbyt wiele miejsca w swoich programach. Kolejność jest zgodna z numerami list.
1. Komitet Wyborczy Polskie Stronnictwo Ludowe
W programie wyborczym PSL słowo "hospicjum" nie pada ani razu. Znajduje się w nim punkt o "wsparciu skierowanym do opiekunów osób niepełnosprawnych". Uznając, że do tej grupy należą także osoby zajmujące się swoimi bliskimi, którzy potrzebują opieki hospicyjnej, komitet proponuje im:
- Świadczenia dla osób, które opiekują się niepełnosprawnymi, przez co zrezygnowały z pracy zawodowej
- Zwrot kosztów usług dla niepełnosprawnego oraz osoby, która się nią opiekuje i pracuje
Nie wiadomo jednak, czy ten punkt obejmie także osoby wymagające opieki paliatywnej. Poza tym PSL chce zwiększenia wydatków publicznych na służbę zdrowia (ogólnie) z poziomu 4,9% do 6,8% PKB, podniesienia wynagrodzenia pracowników ochrony zdrowia, zachęcania młodych do wybierania zawodów medycznych oraz rozwijania opieki medycznej nad seniorami poprzez "domy dziennego pobytu, teleopiekę, telemedycynę, zorganizowaną pomoc sąsiedzką i wolontariat". To nie są jednak działania ukierunkowane bezpośrednio na polepszenie stanu hospicjów oraz warunków, w których przebywają ich pacjenci.
2. Komitet Wyborczy Prawo i Sprawiedliwość
Jeżeli chodzi o program wyborczy Prawa i Sprawiedliwości, to kondycja polskich hospicjów nadmieniona jest w jednym z celów na najbliższe lata. Czytamy w nim:
"W odpowiedzi na potrzeby organizacji i w efekcie toczących się już prac z udziałem ekspertów środowisk obywatelskich zreformowany zostanie system realizacji zadań publicznych określony w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Zmiany polegać będą m.in. na: zapewnieniu ciągłości realizacji zadań o charakterze długofalowym, znacznie przekraczającym 5-letni dopuszczalny okres zawarcia umowy, dotyczących usług wrażliwych społecznie (prowadzenie domów pomocy społecznej, hospicjów, placówek opiekuńczo-wychowawczych); likwidacji wymogu wkładu własnego w sytuacji, gdy organ administracji publicznej powierza organizacji do realizacji własne zadanie; ujednoliceniu systemu realizacji zadań do uproszczonego wzoru określonego w przepisach prawa."
Poza tym o planowanej przyszłości hospicjów nie dowiadujemy się zbyt wiele. Prawo i Sprawiedliwość zapowiada wzrost nakładów na ochronę zdrowia do poziomu co najmniej 6% PKB w 2024 roku. Dalej czytamy jeszcze jedynie:
"W zakresie opieki nad osobami niesamodzielnymi rozwijana będzie szczególnie opieka domowa, a także działalność instytucji takich jak dzienny dom opieki medycznej. W celu ułatwienia dostępu do opieki długoterminowej w różnych formach będziemy promować także rozszerzanie działalności o świadczenia tego typu w szpitalach bliskich lokalnej społeczności."
Punkt ten dotyczy jednak przede wszystkim osób niepełnosprawnych, które nie wymagają opieki paliatywnej. Poza tym partia zapowiada oczywiście podniesienie płac w zawodach medycznych oraz umożliwienie nauki na tych kierunkach większej liczbie chętnych. Po raz kolejny nie są to jednak działania nakierowane bezpośrednio na hospicja oraz ich funkcjonowanie.
3. Komitet Wyborczy Sojusz Lewicy Demokratycznej
W programie Lewicy znajdujemy jedynie propozycję wsparcia dla osób niesamodzielnych poprzez bezpłatną pomoc asystentów wspierających wykonywanie codziennych czynności oraz powstanie Centrum Wsparcia Samodzielności w każdej gminie. Poza tym proponowane jest wsparcie dla opiekunek i opiekunów poprzez:
- Coroczne tygodniowe urlopy wytchnieniowe dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami
- Zniesienie całkowitego zakazu aktywności zawodowej dla opiekunów pobierających świadczenia związane z opieką
- Uporządkowanie systemu świadczeń finansowych dla osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów (gwarancja świadczenia minimalnego 2000 zł)
O przyszłości samych hospicjów nic jednak nie udało nam się znaleźć.
4. Komitet Wyborczy Konfederacja Wolność i Niepodległość
Konwencja programowa Konfederacji odbędzie się dopiero 21 września 2019 roku. Wciąż nie znamy więc wszystkich propozycji tej siły politycznej. W 7 tezach programowych, które do tej pory przedstawiono, nie znajdujemy jednak nic na temat samych hospicjów.
5. Komitet Wyborczy Koalicja Obywatelska Platforma Obywatelska Nowoczesna Inicjatywa Polska Zieloni
Koalicja Obywatelska obiecuje zwiększenie wydatków publicznych na ochronę zdrowia do 6% PKB. Poza tym proponuje wprowadzenie czeków opiekuńczych na pomoc osobie niepełnosprawnej, jeżeli opiekun jest aktywny zawodowo. Podobne czeki trafiać mają do seniorów, którzy nie mają skorego do pomocy bliskiego. Jeżeli opiekun nie pracuje, będą go dotyczyły przepisy o zasiłku dla opiekuna.
Poza tym KO chce stworzyć sieci centrów rehabilitacji seniorów oraz domów dziennego pobytu i opieki nad osobami starszymi. Utworzy też grupę zawodową asystentów seniora, których praca dla polskich rodzin będzie dofinansowywana przez państwo. Koalicja proponuje czternastodniowe urlopy wytchnieniowe dla opiekunów oraz czternastodniowe bezpłatne urlopy opiekuńcze (lub praca w niepełnym wymiarze). Bezpośrednio na temat hospicjów w programie nie znajdujemy nic.
Źródła: NIK, programy wogólnopolskich komitetów wyborczych przed wyborami parlamentarnymi 2019
Następny artykuł